Ինչո՞ւ են քահանաները ծառայում բանակում: Մի՞թե Եկեղեցին պատերազմն օրհնում է:

Բանակը, նախևառաջ քաղաքացիական հասարակությունից տարբերվող յուրահատուկ կառույց է` հիմնված խիստ, անվերապահ հնազանդության վրա: Տիրոջ մոտ եկած հարյուրապետն ասաց Նրան. «...քանի որ ես էլ իշխանության տակ եղող մարդ եմ, ինձ ենթակա զինվորներ ունեմ. սրան ասում եմ՝ գնա՛, և գնում է, և մի ուրիշին, թե՝ ե՛կ, և գալիս է. և իմ ծառային, թե՝ արա՛ այս, և անում է» (Մատթ. 8.9)։ Զինվորի կյանքը խիստ սահմանափակված է կանոններով, որոնց համաձայն սահմանված են ամենապարզ գործողություններ` տեղաշարժվելը, սնվելը և այլն: Բանակում, ինչպես վանքում, գործում է սեփական կամքից հրաժարվելով՝ հրամանատարին անվերապահ հնազանդության օրենքը: Թեև զինվորը «շախմատի ֆիգուրի» պես է, «սվին» կամ «թնդանոթի միս», սակայն չի դադարում անձ լինելուց, որովհետև ստեղծվել է Աստծո պատկերով և նմանությամբ: Զինվորի, ինչպես յուրաքանչյուր անձի, ներքին ազատությունը կայանում է ճշտի և ստի, բարու և չարի, հավատարմության և դավաճանության միջև ընտրություն կատարելու բարոյական ազատության մեջ: Զինվորական ծառայությունն անհնար է պատկերացնել առանց հայրենիքի նկատմամբ սիրո, առանց զինվորականների մեջ հայրենասիրական զգացումների դաստիարակության, որոնք չեն կարող չառնչվել մերձավորի նկատմամբ սիրո հետ: Բանակային պայմաններում մարդը հատկապես սուր է զգում ծնողների, ընկերների, սիրելիի նկատմամբ կապվածությունն ու սերը: Զինվորական կոլեկտիվում սիրո լավագույն դրսևորումներից են փոխօգնությունը, ընկերական, եղբայրական զգացումները, ենթակաների նկատմամբ հրամանատարի հայրական վերաբերմունքը: Սիրո բարձրագույն արտահայտությունն անձնազոհության պատրաստակամությունն է, պատրաստակամությունը՝ զոհվել հանուն հոգևոր բարձր իդեալների` հավատքի և Հայրենիքի. «Ավելի մեծ սեր ոչ ոք չունի, քան այն, որ մեկն իր կյանքը տա իր բարեկամների համար» (Հովհ. 15.13), «Եթե ապրում ենք, Տիրոջ համար ենք ապրում. և եթե մեռնում ենք, Տիրոջ համար ենք մեռնում» (Հռոմ. 14.8)։ Կրոնական և բարոյական իդեալներին հետամուտ լինելն ընդունակ է բարձրացել զինվորին հերոսության և նահատակի սրբության բարձր աստիճանի:

Ն. Ա. Բերդյաևը պատերազմը համարում էր սիմվոլիկ բնույթ ունեցող բարոյապես չեզոք երևույթ: «Պատերազմը չարիքի աղբյուր չէ, այլ` չարիքի ախտանիշ, ներքին չարության և հիվանդության նշան... Պատերազմը տեղի է ունենում երկնքում` հոգու խորքում, իսկ նյութական հարթության վրա երևում են միայն արտաքին նշաններն այն բանի, ինչ տեղի է ունենում հոգում: Պատերազմի չարիքը մարդկության հիվանդության նշան է...»: Ընդունելով, որ պատերազմի ընթացքում սպանությունն անհամատեղելի է քրիստոնեական աշխարահայացքի հետ, որովհետև չկա «քրիստոնեական պատերազմ» հասկացություն, ինչպես և չկա «քրիստոնեական բռնություն և սպանություն», Բերդյաևը պատերազմին դատաստանի, ողբերգական մաքրագործման, ներքնապես մաքրվելու հատուկ ճանապարհի նշանակություն է տալիս: «Պատերազմի ընթացքում ընդհարվում են հակադիր ծայրահեղություններ, և դիվական խավարը միահյուսվում է աստվածային լույսի հետ: Պատերազմը հանցանք է, սակայն նաև հանցանքի քավություն է: Նրա ընթացքում անարդար, մեղավոր, չար կյանքը խաչն է ելնում... Քանի դեռ կայենական զգացմունքները չեն անհետացել մարդկանց սրտերից, զինվորն ու ոստիկանը չարիք չեն լինի, այլ` բարիք»:

Պատերազմի ողբերգական իրադարձությունները դրան մասնակից մարդկանց կյանքում անխուսափելիորեն ստեղծում են աններդաշնակություն, ներքին հոգեկան երկփեղկվածություն, հատկապես նրանց, ովքեր սպանել են զինվորականների կամ այլոց: Բանակում քահանայի խնդիրն է օգնել զինվորին հաղթել չարի հետ այդ ներքին հոգևոր պատերազմը: Քահանան պարտավոր է օգնել զինվորին հոգևոր-բարոյական տեսանկյունից ճիշտ գնահատել այն գործը, որն ինքն անում է, որպեսզի այն բարոյապես արդարացի և սուրբ գործ համարի:

Օրհնությամբ՝ Տ. Սմբատ քահանա Սարգսյան